مسمومیت ها : Poisoning
تعریف سم: سم ماده ایست که اگر به مقدارکافی وارد بدن شود میتواند باعث ایجاد آسیب های موقتی ، دائمی و موجب اختلال در عملکرد طبیعی و حتی باعث تخریب بافت های بدن و مرگ شود، و به ناراحتی هایی که ناشی از ورود سم در بدن ایجاد می شود مسمومیت می گویند.
مسمومیت در انسان به دو علت است:
علت اول: مسمومیت های عمدی می باشند، که بیشتر جنبه ی خودکشی و قتل دارد.
علت دوم: مسمومیت های غیرعمدی می باشند، یعنی بر اثر بی احتیاطی یا اتفاقی مسمومیت ایجاد می گردد، که در کودکان این نوع مسمومیت شایع تر است مانند:خوردن پاک کننده های شیمیایی ، سموم نباتی و غذاهای آلوده و…
راه های ورود سم به بدن :
۱) دستگاه گوارشی(بلع ،دهان)
۲) دستگاه تنفسی (اسنتشاق،بینی)
۳) جذب پوستی
۴) ترزیق پوستی
اقدامات کلی در مسمومیت ها :
۱) تشخیص نوع سم: در صورت هوشیار بودن از مصدوم در مورد (نوع ماده سمی ، مقدار مصرف، زمان مصرف و…) سوال پرسیده شود و یا با بررسی از اطراف و علایم مشاهده شده نوع سم راتشخیص دهید.
۲) رقیق کردن سم: رقیق کردن باعث به تعویق انداختن جذب سم از معده می شود وحتی ممکن است باعث حذف مقداری از سم بلعیده شده شود.
(آب نمک ولرم ، شربت ایپکاک ipecac و دادن سفیده تخم مرغ و … می تواند شما را در این امر کمک نماید).
۳)خارج کردن سم :ازطریق ایجاداستفراغ(تحریک انتهای گلو با انگشت)،ایجاد تکرار ادرار توسط داروها ،ویا خوراندن پودر زغال فعال(Activeted charcoal ) می توانید به تسریع درسرعت دفع سم کمک نمایید.
چه کسانی را نباید وادار به استفراغ کرد؟
بیمار در حال تشنج و بیمار بیهوش
کودکان زیر ۶ ماه
زنان باردار سه ماه سوم حاملگی
بیماران با سابقۀ ناراحتی قلبی(سکته و…).
فردی که مواد اسیدی یا قلیایی خورده باشد.
فردی که مواد نفتی یا مشتقات آن را بلعیده باشد.
مسمومیت گوارشی:
مسمومیت های گوارشی شایع ترین نوع مسمومیت هستند . این مسمومیت می تواند ناشی از مصرف غذای فاسد شده ، مصرف داروی اشتباه و یا زیاد از حد خوردن دارو به قصد خودکشی و … باشد .
کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر مسمومیت اتفاقی قرار می گیرند و مسمومیت در کودکان بعلت مصرف مواد شیمیایی خطرناک مانند نفت ، مواد پاک کننده ، دارو و … بیشتر است .
علائم مسمومیت گوارشی :
دل درد وگرفتگی عضلات شکم
تهوع و استفراغ
اسهال
استشمام بوی بد از دهان
سوختگی، التهاب روی لب و زبان
خواب آلودگی
اختلال ، ضعف در تنفس وگردش خون
بعضی از علائم بستگی به ماده مصرف شده و نحوه تاثیر آن دارد، برای مثال استفاده از:
مواد مخدر: کاهش و وقفه تنفس ، تنگی مردمک چشم و خشکی دهان را در پی دارد.
داروهای محرک: باعث هیجان، توهم، تعریق فراوان ، افزایش تنفس و ضربان قلب و تشنج می شود .
مسمومیت با الکل:
به علت مصرف بیش از حد ، علائمی چون استشمام بوی الکل از تنفس بیمار ، تهوع و استفراغ، تنفس عمیق ، نبض پر در مراحل ابتدایی و تنفس کم عمق و نبض تند در مراحل پیشرفته دیده می شود و حتی بعلت تاثیر الکل در سیستم عصبی فرد ، تعادل رفتاری و شخصیتی و تفکر فرد از بین رفته و ممکن است به دیگران یا خود آسیب برساند .
سم بوتولیسم :
منبع اصلی این سم، غذای کنسرو شده تاریخ گذشته و یا کنسروی که قبل از مصرف خوب حرارت ندیده می باشد . اما به تازگی مشاهده شده که ۲۴ درصد موارد گزارش شده مسمومیت با بوتولیسم ناشی از غذاهای رستورانی بوده است . این سم هیچ طعم و مزه ای ندارد و از « باکتری کلستریدیوم بوتولوئید» ترشح می شود همچنین مانع ارسال پیامهای عصبی از «اعصاب محیطی به عضلات» می گردد و به ضعف شدید ، فلج و مرگ می انجامد . خشکی دهان ، دو بینی ، فلج عضلات تنفسی، اختلال شدید تنفسی، مردمک های گشاد و… از علائم این مسمومیت می باشندکه معمولا ۲۴ ساعت پس از مصرف سم ظاهر می شوند.
اقدامات اولیه در مسمومیت های گوارشی :
کنترل سطح هوشیاریABC
از باز بودن مجاری اطمینان حاصل کنید .
اگر مصدوم هوشیار است از وی ( نام، سن، نوع ماده سمی خورده شده، مقدار و شرایط وزمان مصرف) را بپرسید.
در صورت بیهوش بودن مصدوم، او را در وضعیت ریکاوری (پهلو) قرار دهید.
اقدامات کلی مسمومیتها وموارد ممنوعیت وادار به استفراغ را رعایت نمایید.
مصدوم را سریعاً به مرکز درمانی انتقال دهید.
مسمومیت تنفسی:
گازها و بخارات سمی از طریق تنفس وارد ریه ها شده و در آنجا جذب جریان خون می شوند. مسمومیت ناشی از دود آتش سوزی، گاز منوکسید کربن، دی اکسید کربن، دود ناشی از اگزوز ماشین، گاز بیهوشی (اتر) و … از شایعترین نوع مسمومیت تنفسی به شمار می آیند.
علائم ونشانه های مسمومیت تنفسی :
سرگیجه و سر درد شدید
اختلال در تنفس (تنگی نفس، تنفس صدادار)
تهوع ، استفراغ و سرفه های شدید
تغییرات بینایی (دو بینی، تاری)
اختلال در هوشیاری
گرفتگی و درد قفسه سینه
سیانوزه شدن وکبودی
اقدامات اولیه در مسمومیت تنفسی :
دور کردن مصدوم از منطقه خطر (آلوده) ، شل نمودن یقه و لباس های تنگ بیمار
باز نگه داشتن راه هوایی وکنترل علائم حیاتی
باید فوراً اکسیژن ۱۰۰ درصد به مریض داده شود ( استفاده از کپسول اکسیژن ).
مصدوم را در وضعیت ریکاوری قرار دهید.
احتمال وجود شوک تنفسی را بررسی و در صورت مشاهده درمان کنید.
انتقال سریع مصدوم به مرکز درمانی
مسمومیت های تماسی:
این مسمومیت ناشی از تماس پوست با مواد شیمیایی، مواد پاک کننده، حشره کش ها و… ایجاد می شود، که معمولاً از طریق پوست جذب شده و موجب تحریک یا آسیب محل جذب می شود . همچنین گیاهان بسیاری( نظیر گزنه ، پیچک ، سماق و غیره) وجود دارند که در صورت تماس با پوست، واکنش های شدید حساسیتی ایجاد می کنندکه این واکنش ها می توانند در کل بدن نیز منتشر شوند. برای تعیین نوع سم، می توان از خود مصدوم کمک گرفت و یا وسایل موجود در اطراف وی را جهت یافتن نوع سم بررسی کرد .
علائم ونشانه های مسمومیت تماسی :
خارش ، التهاب و قرمزی محل
علائم سوختگی در محل
تاول
تورم
گیجی ومنگی
شوک (شوک آنافیلاکتیک)
اقدامات اولیه در مسمومیت تماسی :
دور کردن مواد محرک وآلوده از مصدوم
علائم حیاتی و میزان هوشیاری مصدوم را چک کنید.
خارج کردن لباس های آلوده به سم
شستشوی موضع با مقادیر زیاد آب یا آب و صابون (حداقل ۲۰ دقیقه)
بر روی سطوح سوخته و متورم پانسمان خشک کنید.
مسمومیت های تزریقی :
اغلب بر اثر تزریق دارو، مواد سمی زیر پوست، داخل عضله یا داخل وریدی صورت میگیرد.گاز گرفتگی حیوان، مار گزیدگی ، عقرب گزیدگی یا گزش حشرات از دیگر عوامل بوجود آورنده این نوع مسمومیت می باشند.
علایم و نشانه های کلی مسمومیت تزریقی:
ضعف وسرگیجه
اختلال در عملکرد قلب و تنفس
تب
خارش
عدم هوشیاری
بروز شوک
اقدامات کلی در مسمومیتهای تزریقی :
کنترل سطح هوشیاری وABC ، در صورت ایست قلبی و تنفسی انجام عملیات CPR
مصدوم را در وضعیت ریکاوری قرار دهید.
اگرحلقه، النگو، ساعت در نزدیکی محل تزریق قرار دارد آنها را خارج کنید.
چون در این نوع مسمومیت، سم مستقیماً واردگردش خون و بدن شده است باید همراه مصدوم، عامل مسمومیت (سرنگ ویا …) را به مرکز درمانی انتقال دهید.
مارگزیدگی:
هنگامی که مار شخصی را می گزد دندانهای خود را در بدن وی فرو میکند.اگر مار سمی باشد همزمان با فرو کردن دندانهایش سم خود را وارد بدن شخص می کند،اما مار غیر سمی هیچ نوع سمی را وارد بدن نمی کند وگزش آن مانند یک گازگرفتگی ساده است وعلائم مارگزیدگی را ندارد.
مهمترین نشانه های مار های سمی :
۱) سر پهن و مثلثی شکل
۲) دارای دندان نیش وپیش(جلو) بلند نسبت به مارهای غیر سمی
۳) شکاف مردمک چشم به صورت بیضی وعمودی است ( چشم گربه ای )
۴) وجود حفره بین چشم و بینی
۵) نسبت به مار های غیر سمی طولشان کوتاهتر است.
علائم مار گزیدگی :
۱ – وجود دو سوراخ با فاصله وبه طور جداگانه در محل گزش
۲ – درد وسوزش در محل گزش
۳ – تهوع واستفراغ
۴ – تغییر رنگ محل گزش ( سیاه متمایل به آبی )
۵ – ضعف و بی حالی
۶ – تب ولرز و تعریق
۷ – هذیان ، شوک ، تشنج ، فلج ، عدم وجود نبض ( در مار گزیدگی های شدید )
۸- اختلال در بینایی
اقدامات اولیه در مار گزیدگی ها :
۱- کنترل تنفس و ضربان قلب (ABC )در صورت نیاز انجام احیاء قلبی ریوی
۲- از حرکت فرد جلوگیری کنید و به او آرامش دهید .
۳- عضو آسیب دیده را بی حرکت و پایین تر از سطح قلب قرار دهید.
۴- به فرد چیزی نخورانید و روی محا گزیده شده کمپرس یخ نگذارید.
۵- در صورت احتمال ورم ، ساعت و النگو را خارج نمایید .
۶- بالاترازمحل گزش را بوسیله باندپهن(باند محدود کننده یاگارو)،محکم ببندید.(تاخونرسانی وریدی را بند آورد).
۷- در صورتی که۱۰-۵ دقیقه پس از گزیدگی به مصدوم رسیدیدتوسط ساکشن کردن می توانید ۵۰-۲۵ درصد از زهر راخارج کنید.برای این کار باید روی محل نیش یک برش به موازات طولی بدن،به طول ۷-۶ میلیمتروعمق۳میلیمتر ایجاد نمودوبا دستگاه یا دهان اقدام به مکیدن کرد.(در صورتی که امدادگر در دهان ودستگاه گوارش خود دارای زخم نبوده ومریض بیماری واگیردار و… نداشته باشد)
۸- انتقال سریع فرد به مرکز درمانی
عقرب زدگی :
سم عقرب از طریق جریان خون سیاهرگی در بدن مصدوم پخش می شود. اگر عقرب از نوع معمولی باشد فقط باعث تورم و تغییر رنگ در محل گزش شده و همراه با درد است .
چنانچه عقرب از نوع خطرناک باشد دارای علائم زیر می باشد :
درد شدید، قرمزی وتورم
نارسایی قلبی
افزایش تنفس و نبض
دفع غیر ارادی ادرار و مدفوع
حساسیت بالا در محل گزش
سفت شدن عضلات
تشنج
بالا رفتن فشار خون
اقدامات اولیه در عقرب زدگی :
۱- بررسی تنفس وضربان قلب(ABC)درصورت نیاز انجام احیاء قلبی ریوی ( CPR )
۲- شستشوی محل آسیب دیده با آب و صابون
۳ – محل گزش را می توان با الکل ضد عفونی کنید.
۴ – سرد نمودن محل گزش با استفاده از یخ
۵- بالاتر ازمحل گزش را توسط گارو ببندید.
۶-انتقال به مرکز درمانی
