تروما : Trauma
تعریف تروما :
تروما به معنی وارد آمدن آسیب یا صدمه ای است که به دنبال برخورد عوامل فیزیکی یا شیمیایی با بافت ها وسیستم های بدن شود .
عوامل شایع بروز تروما :
– تصادفات رانندگی – سقوط
– له شدگی – ماندن زیر آوار
– آسیب های نفوذی ( زخم چاقو،گلوله و… ) – انفجارها و…
?به یاد داشته باشید که : در تروما، سرعت عمل در امر کمک رسانی بسیار مهم است.
آسیب های سر :
تمام آسیب های سر، بالقوه خطرناک هستند و نیاز به ارزیابی مناسب دارند به ویژه اگر مصدوم دچار اختلال هوشیاری باشد که این نشان دهنده آسیب به مغز و عروق داخل جمجمه و یا شکستگی جمجمه است .
زخم روی پوست سر، ممکن است شک شما را به وجود آسیب های عمقی تر افزایش دهد، اگرچه اغلب آسیب های عمقی، در ظاهر شواهد قابل مشاهده کمی دارند. آسیب های سر شامل: آسیب به پوست سر، جمجمه و مغز است.
آسیب های جمجمه :
به دنبال ضربات به ناحیه سر و جمجمه ممکن است مصدوم دچار شکستگی جمجمه شده باشد.شکستگی استخوان های جمجمه ممکن است به صورت خطی( بدون جا به جایی ) ویاخردشدگی ( همرا با جا به جایی قطعات شکسته شده ) باشد.شکستگی هایی که حالت فرورفته دارندبه دلیل آسیب به بافت حیاتی مغز،ایجاد فشار و تحریک، بسیار خطرناک و اورژانسی هستند.
علائم آسیب های جمجمه :
o اکیموز شدن (یعنی سیاه یا کبود شدن ،که معمولاً پشت گوش علامت Battle’s
و اطراف کره چشم ایجاد می شود )
o خروج مایع مغزی نخاعی ( از گوش و بینی )
o خونریزی و زخم قابل مشاهده در سر
o وجود یک ناحیه نرم یا فرو رفته در هنگام لمس بر روی جمجمه
o از دست رفتن هوشیاری
o وجود خون در سفیدی چشم
o مختل شدن حرکات یک طرف صورت ، یا از بین رفتن قرینگی صورت
ویژگی مایع مغزی نخاعی : یک مایع زرد رنگ و چسبناک است که معمولاً در آسیب های جدی جمجمه و مغز همراه با خون از مجراهایی مانند ( گوش و بینی ) خارج می شود. فرق این مایع با خونابه در این است که اگر یک قطره از مایع مغزی نخاعی را روی یک تکه شیشه بریزیم ، خون در وسط شیشه لخته می شود و مایع مغزی نخاعی در اطراف آن مانند هاله ای زرد رنگ ظاهر می شود.
?توجه : از علائم وخیم بودن آسیب مغزی در فرد بیهوش می توان به : غیر مساوی بودن مردمک چشمها، غیر قرینه بودن ، تنگ نشدن مردمک ها در پاسخ به نور و… اشاره کرد.
تکان مغزی : concussion
مغز در داخل جمجمه تا حدودی آزاد است و به جایی نچسبیده است و می تواند تا حدودی آزادانه حرکت کند و به همین دلیل ممکن است در اثر ضربه های مغز در داخل جمجمه،کمی تکان بخورد و سبب آسیب موقتی یا دائمی به مغز بشود .
کانکیوژن یا تکان مغزی معمولاً در اثر برخورد شتابی ، حرکت شتابی سر به جلو، ایست ناگهانی، برگشت سر به عقب و یا ضربه های خفیف ایجاد می شود . معمولاً سبب آسیب موقتی به مغز یا یک اختلال موقتی در عملکرد مغز می گردد،که مهمترین علامت آن بیهوشی موقتی می باشد . بیمار بعد از به هوش آمدن، عارضه ای جدی ندارد اما احتمال یک دوره فراموشی وجود دارد.
علائم و نشانه های تکان مغزی :
o سردرد
o سرگیجه ، اضطراب ، خستگی
o بیهوشی موقتی یا نسبی
o احتمال از دست دادن حافظه ( فراموشی نسبت به زمان حادثه و… )
?توجه : در مصدومینی که پس از ضربه به سر دچار بیهوشی می شوند احتمال شکستگی جمجمه، آسیب های گردن و مهره ها وجود دارد.
خونریزی مغزی :
در اثر وارد آمدن ضربه به مغز مسیرهای عصبی قطع یا از بین می روند. همچنین تعدادی از رگ های درون مغز هم گاهی اوقات دچار پارگی و خونریزی می شود، این خونریزی گاهی زیاد است و سبب تحت فشار قرار گرفتن مغز، اختلا ل در عملکرد مغز، نهایتاً بیهوشی و حتی مرگ می شود . مصدومینی که دچار خونریزی مغزی شده اند باید سریعاً تحت درمان پزشکی ( عمل جراحی ) قرار گیرند . در واقع جمع شدن خون در داخل جمجمه سبب ایجاد فشارداخل جمجمه ( ICP) می کند، این فشار بر روی مغز و ساقه مغز تاثیر گذاشته که نهایتاً مصدوم دچار بیهوشی و یا مرگ می شود.
علائم نشان دهنده افزایش فشار داخل جمجمه ( ICP ) :
× استفراغ : یکی از علائم افزایش فشار داخل جمجمه است.
× بررسی مردمکها : افزایش فشار داخل جمجمه روی اندازه ، قرینگی و واکنش مردمکها به نور تاثیر می گذارد. در صورت افزایش ICP مردمک ها گشاد، بدون واکنش به نور، چشمها دچار اختلال بینایی ( تاری دید و دوبینی ) می شوند.
گشاد شدن مردمک چشم ممکن است یک طرفه یا دو طرفه باشد. ( گشادی یک طرفه مردمک، نمایانگر آسیب به نیمکره همان سمت است ) .
× بررسی حرکت وقدرت اندامها : در این بررسی باید اندام فوقانی وتحتانی به طور جداگانه بررسی وکنترل شود. بیمار را در پوزیشن مناسبی قرار دهید و برای بررسی اندام فوقانی، از وی بخواهید در مرحله اول هر دو بازوی خود را با اراده وتوان خویش حرکت دهد ودر مرحله دوم با دو دستش، هر دو دست شما را گرفته و به طور همزمان بفشارد. شما فشار دو دستش را با هم مقایسه کنید.
بررسی اندام تحتانی هم شامل همین مراحل است بدین صورت که در مرحله اول از بیمار بخواهید هر دو پا، سپس هر دو مچ پا را حرکت و چرخش دهد. در مرحله دوم دو دست خود را در مقابل پنجه های پای مصدوم قرار دهید و از وی بخواهید به دست شما به طور همزمان فشار وارد کند. سپس فشار ایجاد شده را با هم کنترل نمایید.
علائم و نشانه های خونریزی مغزی :
o مشاهده خونریزی و زخم در ناحیه سر
o سردرد، گیجی و منگی
o کاهش سطح هوشیاری
o تنفس صدا دار
o تب ( می تواند براثر عفونت و… باشد )
o اختلالات نبض
o اکیموز شدن وکبودی
o اختلالات در مردمک چشم ها
o اختلالات فشارخون(درصورت وجود فشار داخل جمجمه ، فشارخون بالا می رود).
o بیهوشی یا کما
اقدامات اولیه در آسیبهای سر :
- مصدوم را بی حرکت کرده و در وضعیت مناسب قرار دهید.
- علائم حیاتی مریض( ABC) را کنترل وآماده انجام CPR باشید.
- فشارخون و وضعیت هوشیاری مصدوم ( با استفاده از روش GCS ) را به دست آورده و ثبت نمایید.
- مراقب راه های هوایی مصدوم باشید.(اگر وی دچار استفراغ یا خونریزی شد در صورت سالم بودن ستون فقرات در حالت ریکاوری قراردهید . همچنین می توانید از ساکشن برای تخلیه مواد و… استفاده نمایید) .
- محل آسیب و خونریزی را مشخص کرده و به بهترین نحو ( بدون اینکه فشاری کاذب به زخم وارد شود ) شستشو و پانسمان کنید. درصورت نداشتن امکانات و مهارت کافی اجسام فرورفته را خارج نکنید.
- چنانچه در مصدومی علائم ICP دیده شد، بهتر است سر وی را ۳۰ تا ۴۵ درجه بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
- بارعایت موارد فوق و برای جلوگیری از عوارض احتمالی (شوک ، عفونت و… ) سریعاً مصدوم را به بیمارستان انتقال دهید.
زخم های شکم :
نسبت صدمات وآسیب های شکمی در مقایسه با سایر آسیب های تهدید کننده حیات کمتر است. اکثر این صدمات مخفی بوده و تشخیص آن نیاز به تجربه و مهارت دارد و اگر نسبت به درمان آنها بی تفاوت باشیم به دلیل ایجاد عوارضی چون خونریزی، شوک و… مرگ و میر بالایی را به دنبال دارد.
صدمات شکمی بر اثر عوامل زیر بوجود می آید :
– ضربه مستقیم به شکم – تصادفات رانندگی
– عبور جسم سنگین از روی شکم و له شدگی – نزاع با چاقو ویا زخم گلوله
– سقوط و برخورد با مانع – آسیب های انفجاری
شدت زخم های شکمی بر اساس میزان خونریزی آنها و بیرون زدگی احشاء داخلی شکم سنجیده می شود . اما توجه به این نکته ضروری است که، معمولاً در یک زخم شکم (مثل زخم چاقو یا زخم بر اثر تصادف) در اغلب موارد سبب خونریزی های وسیع وشدید داخل شکم ، آسیب به احشاء داخلی مثل کبد، طحال وکلیه ها می شود .
?توجه : در بررسی و تشخیص آسیب های شکمی باید بدانید در نقطه درد یا آسیب کدامیک از اعضاء شکمی ( داخلی ) قرار دارد. دانستن این امر شما را در تشخیص دقیق تر وکمک رسانی بهتر یاری می کند.
علائم و نشانه های صدمات شکمی :
o وجود التهاب، تورم وکبودی
o استفراغ و احساس تشنگی
o شوک ( اکثر اوقات شوک هیپوولمیک ایجاد می شود.)
o حساسیت در لمس
o زخم باز ، خونریزی، بیرون زدگی احشاء
o مشکلات تنفس و اختلال در نبض
o کاهش فشار خون
o پایین آمدن دمای بدن ، پوست سرد و مرطوب و خاکستری یا رنگ پریده
اقدامات اولیه در زخم های باز شکم :
- مصدوم را در وضعیت خوابیده به پشت قرار داده، زانوهای وی راکاملاً خم نمایید و برای کنترل بهتر مصدوم ساق و ران پای وی را ببندید. ( این گونه مصدومین عموماً خود پوزیشنی خاص به حالت خمیده گرفته و در برابر تغییر پوزیشن مقاومت نشان
می دهند )، تمامی لباس های بیمار را شل یا باز کنید - علائم حیاتیABC ،وضعیت هوشیاری(روشAVPU) مصدوم راکنترل وثبت کنید.
- مراقب عواملی که باعث انسداد راه هوایی می شود مانند: (خون، ترشحات، استفراغ، جسم خارجی و… ) باشید.
- درصورت مشاهده خونریزی خارجی، جهت بند آوردن آن اقدام کنید.
- درصورت باقیماندن جسم فرو رفته در شکم، آن را ثابت نگه داشته ( به منظور به حداقل رساندن حرکت آن اطراف جسم خارجی را توسط باند حلقه ای، پد و… ) پر و حجیم کرده سپس پانسمان کنید.
- اگر روده ها یا احشاء شکمی از میان زخم بیرون زده اند اصلاً به آنها دست نزنید. همچنین از بازگرداندن احشاء به داخل شکم خود داری کنید.
- توسط یک پانسمان مرطوب با نرمال سالین(سرم شستشو)، احشای خارج شده را به طور کامل بپوشانید .چند لایه گاز روی پانسمان قرار دهید و به منظور حفظ رطوبت پانسمان تا جای امکان از یک پوشش نایلونی ( پلاستیکی ) استفاده کنید و دور تا دور آن را چسب بزنید.
- مصدوم را با استفاده از پتو و… گرم نگه داریدو مراقب علائم شوک باشید
- علائم حیاتی را مرتباً چک کنید و وی را سریعاً به بیمارستان انتقال دهید.
زخم های نافذ قفسه سینه :
ترومای قفسه سینه یکی از موارد خطیر وتهدید کننده حیات می باشد.احشاءحیاتی بسیار مهمی شامل قلب ، ریه ، رگها و شریان های مهم خون در داخل قفسه سینه قرار دارند و در قفسه سینه توسط دنده ها (۱۲جفت) و استخوان جناغ سینه (استرنوم) محافظت می شوند. احشاء قسمت فوقانی شکم شامل طحال در سمت چپ و کبد در سمت راست نیز در قسمت پائینی قفسه سینه قرار می گیرند. یک زخم نافذ قفسه سینه می تواند به احشاء داخل قفسه سینه و قسمت فوقانی شکم آسیب وارد کند . در این نوع آسیب ها ریه ها و پرده دور تادور ریه ها (به نام پرده جنب ) بیشتر از بقیه احشاء در معرض آسیب هستند. در این حالت هوا ازمیان زخم به داخل قفسه سینه نفوذ می کند و همین امرسبب افزایش فشار وارد بر ریه ها در قفسه سینه و در نتیجه ناتوانی ریه ها در باز شدن کامل(دم گرفتن) و سرانجام روی هم خوابیدن ریه و تنگی نفس میشود .
پنوموتراکس :
ورود هوا به پرده دور ریه ها (پرده جنب) را پنوموتراکس می گویند، که سبب بروز تنگی نفس می شود . در این وضعیت در صورتی که به مصدوم رسیدگی نشود
می تواند سبب مرگ بیمار شود .
علت ایجاد پنوموتوراکس : وجود یک منفذ روی دیواره قفسه سینه، ریه ها، برونش ها، تراشه و یا پارگی آلوئولهاست.
علائم پنوموتراکس :
o دردهای تیز قفسه سینه
o تنفس سخت و دردناک (کاهش صداهای تنفسی)
o افت فشار خون
o پوست سرد و مرطوب و خاکستری
o سرفه محتوی خون
o بوجود آمدن رنگ آبی یا سیانوز در لبها و نوک انگشتان و پوست
o شوک و احتمال وقوع ایست قلبی
هموتراکس :
گاهی زخم وارد شده به قفسه سینه، سبب خونریزی در اطراف ریه ها و نفوذآن به داخل فضای جنب (فضای بین پرده اطراف ریه وخود ریه )می شود این عارضه را هموتراکس می گویند، که در این حالت نیز،خون دور ریه می تواند سبب روی هم خوابیدن (کلاپس) ریه ها و ایجاد تنگی نفس در مصدوم می شود.(به دلیل ایجاد فشار بر روی ریه)
علت ایجادهموتراکس: معمولاً ناشی از خونریزی عروق دیواره قفسه سینه، و مربوط به گردش خون سیستمیک دیواره توراکس یعنی شریان پستانی داخلی، شریانهای بین دنده ای و یا وریدهای همراه آنهاست.
علائم هموتراکس :
o افزایش نبض
o افت فشارخون
o افزایش تنفس(تاکی پنه)، دیسترس(سختی) شدید تنفسی
o پوست سرد و مرطوب و رنگ پریده
o کاهش صداهای تنفسی
o شوک ، ایست قلبی و پایین آمدن دمای بدن
اقدامات اولیه در پنوموتراکس :
ôمصدوم را در پوزیشن نیمه نشسته قرار داده و بعد از کنترل و معاینه علائم حیاتی
لباس های وی را شل کنید.
ôاگر کپسول اکسیژن دارید بهتر است توسط ماسک، اکسیژن به وی برسانید.
خود را برای انجام عملیات CPR آماده نمایید.
ôمحل زخم را نمایان سازید . باید زخم مکنده را توسط گاز وازلینه یا پانسمان شفاف (کیسه پلاستیکی) پوشانیده و از سه طرف چسب بزنید. (آن طرف از پانسمان که باز است به صورت دریچه یک طرفه عمل می کند، بطوری که هنگام دم هوا نتواند وارد فضای جنب شود اما در بازدم امکان تخلیه هوا وجود داشته باشد.)
ôمصدوم را در راحت ترین وضعیتی که خود احساس می کند قرار دهید . او را تشویق کنید تا به به سمت آسیب دیده خم شود و دراز بکشد .
ôبلافاصله مصدوم را به بیمارستان منتقل کنید تا تحت درمان و اقدامات پزشکی (لوله گذاری سینه یاسوراخ کردن قفسه سینه و…) قرار گیرد.
?توجه : زخمهای نافذ قفسه سینه یک وضعیت اورژانسی و خطرناک است .
سرعت عمل در پوشاندن زخم های نافذ بسیار مهم است و هیچگونه فرصتی را در این شرایط از دست ندهید .
شکستگی دنده ها و قفسه سینه :
شایع ترین صدمات قفسه سینه شامل شکستگی دنده ها می باشد. معمولاً شکستگی دنده ها خطر چندانی ایجاد نمی کند مگر آنکه شکستگی دنده ها با زخم های نافذ و سوراخ شونده به قفسه سینه وریه ها همراه شود که در این حالت سبب ایجاد مشکل در تنفس و تنگی نفس وخطر جدی برای حیات بیمار می شود .
عوامل بوجود آورنده شکستگی دنده ها :
در اثر ضربات مستقیم مانند ضربه مشت یا افتادن از بلندی و… ایجاد می شود .
در اثر ضربات غیر مستقیم مانند تصادفات ایجاد می شود .
علائم ونشانه های شکستگی دنده ها :
o درد شدید در محل شکستگی
o درد در هنگام تنفس عمیق و یا دم
o حساسیت در لمس
o وجود یک زخم نافذ
o دیسترس(سختی) شدید تنفسی
o تغییر حالت در قفسه سینه
اقدامات اولیه :
- بیمار را در وضعیت نیمه نشسته قرار دهید و علایم حیاتی اش راکنترل کنید.
- راه هوایی وی را باز نگه داشته وآماده انجام عملیات احیاء باشید.
- وجود هرگونه آسیب جدی به ریه ها مانند پنوموتراکس، هموتراکس و… را مورد بررسی و درمان قرار دهید.
- یک پانسمان حجیم، حوله یا ملحفه تا شده (آتل نرم) روی قطعه شکسته یا متحرک شده گذاشته، دست و بازوی طرف آسیب دیده را روی این آتل نرم قرار دهید و به صورت یک مجموعه به قفسه سینه بانداژ نمایید.
بیمار را هرچه سریعتر به بیمارستان انتقال دهید
